Tercüme teknolojileri: mevcut araçlar ve güncel gelişmeler

Mevcut Teknolojiler ve Araçlara Genel Bakış

Bilgisayar Destekli Çeviri, çevirmenlere tercümeleri yaptıkları sırada yardımcı olmak üzere bilgisayar araç ve yazılımlarının kullanımını içeren bir yaklaşımdır. Temel olarak yapılan tüm tercümeleri Çeviri Hafızası (Translation Memory) ve Terim Bankası (TermBase) adı verilen veritabanlarında tutarak bunların yeniden kullanılabilir olmasına dayalıdır. Çevirmen hafızaya daha önce kaydedilmiş benzer bir cümleyle karşılaştığında tamamını baştan çevirmek zorunda kalmaz. Özellikle birbirine benzer ifadeler içeren belgelerin tercümesinde muazzam zaman ve emek tasarrufu sağlanmış olur. Çevirmen önceki çeviriyi gerektiği şekilde değiştirerek devam eder. Yine daha evvel kullanılan terimin karşılığı terim bankasında çıkarsa bunu kullanarak devam eder. Böylece, farklı belgeler arasından terimsel homojenlik sağlanmış olur.

Bu araçlar, girilen metinleri bir veya birkaç cümlelik parçalara ayırarak çalışır. Bu parçalara segment, segmentlere ayırma işlemine ise segmentasyon adı verilmektedir. Kullanıcı yazılımın arayüzünde segmentleri kaynak ve hedef başlıklı sütunları olan bir tabloda satırlara ayrılmış şeklinde görür. Her bir satırdaki kaynak içeriğin çevirisini karşısındaki hedef hücresine yazarak ilerler. Aktif satırdaki ifadenin ve terimlerin hafızada bulunan benzerleri arayüzün başka bölmelerinde gösterilir. Ayrıca, kaynak ve hedef hücreleri arasındaki olası tutarsızlık ve hatalar da satır bazlı görüntülenir. Tercüman kaynak dosyadaki görsel yapıdan bağımsızlaşmış olur. Çeviri tamamlandıktan sonra CAT programı hedef dildeki dosyayı orijinali ile birebir uyumllu şekilde kaydeder.

Bazı CAT araçları Internet ağları üzerinden ortak çalışma özelliğine sahiptir. Çevrilen içerikler bulut tarzı ortamlarda tutulur. Farklı konumlardan sisteme bağlanan kullanıcılar aynı anda tek belgenin farklı segment grupları üzerinde çalışabilirler.

Sektördeki en popüler CAT araçları SDL Trados Studio, memoQ, Wordfast ve OmegaT programlarıdır. Hızlı, kaliteli ve en önemlisi tutarlı çeviriler sunmak isteyen bir profesyoneltercüme bürosu bu programları mutlaka kullanmalıdır. Tek Translate de kaliteli tercüme sürecinin ayrılmaz parçası olarak bu yazılımları etkin şekilde kullanarak verimliliğini arttırmaktadır.

CAT Araçlarının Kullanıldığı Tercüme Alanları

Özellikleri göz önüne alındığında bir CAT aracının daha faydalı ve gerekli olduğu tercüme alanlarından söz edebiliriz. Fayda ve gerekliliği doğuran esas kıstas proje içerisinde benzer içerik ve yapıda birden fazla dosya olmasıdır. Dolayısıyla özellikle aşağıdaki alanlarda ve dosya türlerinde yoğun olarak kullanılmaktadırlar:

1. Teknik İçerikler: Makine, kimya, yazılım gibi sektörlerde firmaların ürettiği dokümanlar içerik ve format olarak birbirine yakındır. Örneğin, bir makine üreticisinin ürün gamı aynı amaçla üretilmiş ancak farklı modelleri olan makinelerden oluşur. Dolayısıyla ürünlerinin teknik dokümanları oldukça benzer olacakıtır. Aynı durum, kimyasal ürünler, yazılımlar, otomotiv katalogları için de geçerlidir. Teknik tercümesi yapılan kullanım kılavuzu, spesifikasyon, ürün katalogu, bilgi formları gibi belgelerde tekrar eden kısımları bir çeviri hafızasında tutulursa yapılan çevirileri yeni projelerde kullanmak mümkün hale gelir. Böylece çeviri süreleri kısalacaktır. Yanı sıra, firmaların doküman setlerinin genelinde terim tutarlılığı sağlanmış olacaktır.
2. Finansal ve Ticari Belgeler: Finans sektöründe, özellikle de bankacılık, yatırım ve muhasebe işlemlerine ait belgelerde birbirine yakın içeriklere sık rastlanır. Örneğin yıllık faaliyet raporlarındaki tablolarda başlıklar ve mali kalem satırlarının içerikleri değişmez. Esas olarak rakamsal tutarlarda değişiklik olur. Yine aynı tür gayrimenkullerin değerleme raporları birbirinden fazla farkı olmayan bölümlerden oluşur. Bu yazıların ve çevirilerinin hafızada tutulması finansal tercümeleri kolaylaştırıp hızlandırır.
3. Websiteleri: Web sayfaları -özellikle de e-ticarete yönelik olanlar- tekrarlayan bölümlerden oluşabilir. Listelenenyüzlerceürün, gayrimenkul, hizmet gibi kalemlere ait sayfalarda spesifik özellikler farklıdır. Ancak başlıklar, ölçüler, ödeme seçenekleri, iade ve değişim gibi alanlar her birinde benzerlik arz eder. Websitesi içerikleri de CAT araçları ile çevrildiğinde tüm sayfalarda homojen bir dil kullanılmış olacaktır.

Medikal, hukuki ve resmi belge tercümlerinde de zaman zaman bu araçların kullanımı gerekebilir.

Proje Yönetim Sistemleri (TMS - Translation Management Systems)

Tercüme bürolarında kullanılan proje yönetim sistemleri çeviri ve lokalizasyon işlemlerinin takibini merkezileştirip kolaylaştırmak için kullanılan platformlardır. Proje yöneticileri, tercümanlar ve tercüme ekipleri arasında ortak çalışma ortamı oluştururlar. Dosya yönetimi ve müşteri ilişkilerini de içine alan bütünsel bir iş akışı sağlarlar. CAT araçları da bunlara entegre şekilde kullanılabilirler. Genellikle bulut ortamlarında tutulurlar. Böylece farklı konumlardan kullanıcıların ortak çalışabilmesi mümkün hale gelir.

Bu sistemlerin öne çıkan özellikleri arasında şunlar sayılabilir:

• Proje Yönetimi: TMSler, çeviri projelerinin planlanmaya, organize etmeye ve denetlemeye yönelik araçlar sağlar. Proje yöneticileri buradan görevleri atayabilir, son teslim tarihlerini belirleyebilir ve tercümelerin ilerlemesini izleyebilir.
• Dosya ve İçerik Yönetimi: TMS, çeşitli dosya formatlarını ve içerik türlerini yöneterek farklı belge türleri, web siteleri, yazılım uygulamaları ve multimedya içeriğiyle uyumluluğu sağlar.
• Çeviri Belleği (TM) Entegrasyonu: Gelişmiş TMSler Çeviri Belleği sistemlerini de içerebilir. Bu, önceden çevrilmiş bölümlerin depolanmasına ve projeler arasında aktarılmasına olanak sağlar. Aynı branştaki projeler arasında tutarlılık sağlanır ve fazladan veri depolanmasının önüne geçilir.
• Terminoloji Yönetimi: TMSler, sektöre özel terimleri depolamak ve yönetmek için veritabanları da sahip olabilirler. Terminolojinin tutarlı bir şekilde kullanımı sürekli ve anlık olarak takip edilebilir. Özellikle birbirine yakın içeriklere sahip büyük projelerde faydalı bir özelliktir.
• İşbirliği ve İş Akışı: TMS, çevirmenler, editörler ve proje yönecitileri arasındaki işbirliğini de kolaylaştırır. Bir tercümede görevli ekip üyeleri sorunsuz bir şekilde birlikte çalışabilir. Özellikle kapsamlı ve kısıtlı süresi olan projelerde çok önemli bir kriter olan gerçek zamanlı işbirliği hayata geçirilebilir.
• Kalite Güvencesi: TMS araçlarında, çevirilerin belirlenen standartları karşılamasını sağlayacak kalite güvence kontrollerini içeren özellikler de mevcuttur. Çevirilerin genel kalite kontrollerini, stil tutarlılığını ve endüstri standartlarına bağlılığını temin ederler.
• CAT Araçlarıyla Entegrasyon: TMSler, CAT araçlarıyla entegre olabilir. Çeviri belleklerinden ve diğer dil kaynaklarından veri alışverişi yaparak daha sorunsuz bir çeviri sürecine katkıda bulunurlar.
• Raporlama ve İstatistik: Proje performanslarını, kaynak kullanımını ve diğer önemli ölçümlerde TMSler üzerinden takip edilebilir. Bunlar üzerinde yapılan raporlama ve istatistiki değerlendirmeler zaman içinde çeviri süreçlerini optimize etmeye yardımcı olur.

Tek Translate olarak projelerimizi kendi bünyemizde geliştirdiğimiz online sistemimizle yönetiyoruz. Web sitemiz üzerindeki interaktif işlemler bu sisteme kaydediliyor. Müşterilerimizin ilettiği dosyaları ve mesajları anlık olarak görüntüleyebiliyoruz. Dosyalar otomatik olarak işleniyor ve hızla fiyatlandırma yapıp müşteriye teklif sunuyoruz. Onaylanan teklifler için sisteme kayıtlı tercümanlarımız arasında görev ataması yapıyorız. Proje yöneticilerimiz, yönetim ekranından devam eden, teslim tarihi gelen, tamamlanan tüm projeleri görüntüleyip işlemlerini online olarak ilerletiyorlar. Tüm iş takvimleri, günlük, haftalık ve aylık çalışma istatistiklerimizi detaylı grafiklerle değerlendirebiliyoruz. Tercüme sektöründe kullanılan ticari paket yazılımlar yerine kendi sistemimizi geliştirme yolunu seçtik. Büromuzun, tercümanlarımızın ve müşterilerimizin ihtiyaçlarına göre yaklaşık 5 yıllık bir süreçte sürekli gelişerek mükemmelleşmiş bir platform ortaya çıkardık.

Optik Karakter Tanıma (Optical Character Recognition - OCR) Araçları

Çeviri büromuza ulaşan taleplerde sıklıkla taranmış veya fotoğraf olarak kaydedilmiş dosyalar kullanılıyor. Hatasız ve hızlı çeviriler için bu tür dosyaların içindeki yazıların karakter tanıma yazılımlarıyla kelime işlemci programlara aktarmamız gerekiyor. Diğer deyişle, PDF ve resim dosyalarını Word, Excel gibi programlarda düzenlenebilir hale getiriyoruz. Tek Translate bu işlemlerde ABBYY FineReader adlı masaütü uygulamasını kullanmaktadır. ABBYY sayesinde belgelerin orijinaliyle tam uyumlu mizanpaja sahip çıktılar alabiliyoruz. Kötü taranmış ve bu yüzden okunaksız olan sayfaları bile, programın görüntü işleme özellikleriyle okunaklı ve işlenebilir hale getirebiliyoruz. Tercümesi yapılacak yazı bölümlerini düz metin, tablo gibi formatlarda işleyip dakikalar içinde tercümeye hazır hale getirebiliyoruz.

Güncel gelişmeler: Nöral Ağlar ve Makine Çevirisi

YZ destekli derin öğrenmeye dayalı nöral ağlar makinelerin tercüme yapabilme kapasitesini üst seviyeye çıkararak sektörde çığır açtı. YZ, dil modelleri ve doğal dil işleme teknikleri kullanarak metinleri daha iyi anlama ve yorumlama yeteneği kazandı. Böylece girilen metinlerin çevirisini anlık olarak kullanıcıya sunarken eskiye nazaran oldukça anlamlı içerikler sunabiliyor. Gelinen noktada insan emeğinin yerini tamamen alabileceği düşünülebilir. Ama süre ve maliyet açısından sağladığı avantalara rağmen insan çevirisinin komple gereksiz kılmaktan uzak olduğunu söyleyebiliriz. Makinelerin algoritmaları özellikle karmaşık içeriklerde bağlamı bir insan gibi algılayamabilir. Yapılan çevirinin amacına göre de çeviride nüans noktaların göz önüne alınması gerekebilir. Bir algoritmanın bunu algılaması çoğu zaman mümkün olmayabilir. Tercümenin kullanım amacı bazı kültürel, siyasal, sosyolojik nüansları dikkate almayı zorunlu kılabilir. Hedef metinde orijinal metne göre farklı cümle ve paragraf yapısı kullanılması istenebilir. Düz çeviriden ziyade lokalizasyon (yerelleştirme) adını verdiğimiz hizmet türünde bu ihtiyaç çok daha ön plandadır. İşte tüm bu gereksinimlerden ötürü insan tercümesine hala ihtiyaç duyulmaktadır.

Belirli bir uzmanlık alanına özgü olmayan, anlamın genel hatlarıyla anlaşılması gereken içerikler için hızlı ve maliyetsiz çözüm olarak makine çevirisini tercih edebilirsiniz. Öte yandan, özel ve resmi kuruluşların kritik çevirileri, bireylerin hayatına derin etkisi olabilecek hukuki veya medikal belgeler için bir profesyonel firmalardan veya tercümanlardan destek alınmalıdır. Aksi halde, makinenin atlayabileceği bir husus ciddi olumsuzluklara neden olup büyük maliyetler çıkarabilir.

Sonuç olarak, günümüzde makine çevirisi, mevcut araçlara eklemlenerek insangücüyle birleştirilirse her bakımdan en iyi sonucu vermektedir. Belki yakın gelecekte makinelerin yetileri insan müdahalesini gereksiz kılacak seviyeye geleceği düşünülebilir. Ancak, YZ işlemleri kusursuzlaşırken arka plandaki sunucu, hesaplama ve Ar-Ge maliyetleri de artmaktadır. Yani, insanı devre dışı bırakan kusursuz çözümler için henüz erken diyebiliriz. Yine de ivmelenen teknolojik gelişim gelecek dönemde bu yazımızı güncellememizi gerektirebilir. O zamana kadar profesyonel çeviri çözümleri için Tek Translate yanınızda olmaya devam edecek.